To pytanie często zadają Klienci odwiedzający moją Kancelarię. Niektórzy dopytują też kiedy zostanę adwokatem, albo czy znam kogoś, kto może zastępować ich na rozprawie sądowej. Poniżej wyjaśnię Państwu różnicę pomiędzy tymi dwoma zawodami oraz po krótce przybliżę ich historie.

 

Krótka historia adwokatury w Polsce

Historia adwokatury w Polsce sięga czasów Bolesława Chrobrego (tak w kronice Annales twierdzi Jan Długosz). Król ten dla wdów i sierot, z urzędu wyznaczał obrońców, których opłacał z królewskiej szkatuły. W średniowieczu osoby takie były nazywane z łaciny procurator, advocatus, actor albo po polsku rzecznik czy pierca. Więcej o historii adwokatury w Polsce znajdziecie Państwo chociażby tutaj: https://e-magazynadwokat.pl/cyceron-krzyzacy-i-czarcia-lapa-krotka-historia-adwokatury/ Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wydał dekret w przedmiocie statutu tymczasowego Palestry Państwa Polskiego („Dziennik Praw Państwa Polskiego” 1918, Nr 22, poz. 75). Wszedł on w życie 1 stycznia 1919 r., zaś pierwsze rady adwokackie w Warszawie i Lublinie oraz pierwszą Naczelną Radę Adwokacką wybrano w marcu i kwietniu 1919 roku. Ujednolicenia ustroju adwokatury polskiej na terenie całej II Rzeczypospolitej dokonano w 1932 roku, na podstawie rozporządzenia Prezydenta RP z 7 października 1932 r. Prawo o ustroju adwokatury (Dz.U. 1932, Nr 86, poz. 733), które weszło w życie 1 listopada 1933 r. W stosunku do statutu tymczasowego z 1918 r. ograniczono samorząd adwokacki, wprowadzając silniejszy nadzór Ministra Sprawiedliwości Na mocy uchwalonej 4 maja 1938 r ustawy Prawo o ustroju adwokatury. (Dz.U. 1938, Nr 33, poz. 289), która weszła w życie z dniem ogłoszenia jeszcze większe kompetencje w stosunku do adwokatury uzyskały organy władzy wykonawczej. Po II wojnie światowej polską adwokaturę poddano silnemu nadzorowi aparatu państwowego i partyjnego. Dekretem z dnia 24 maja 1945 roku o tymczasowych przepisach uzupełniających prawo o ustroju adwokatury (Dz.U. 1945 nr 25 poz. 146) znacząco zmieniono ustawę Prawo o ustroju adwokatury z 1938 roku, wprowadzając możliwość powoływania składów rad adwokackich oraz nowych izb adwokackich przez ministra sprawiedliwości. Utworzono również komisje weryfikacyjne dla adwokatów. Kolejnymi dekretami nadano ministrowi sprawiedliwości kompetencje do ekstraordynaryjnego wpisania na listę adwokatów osób, które nie spełniały przewidzianych w ustawie kryteriów, np. nie posiadały wyższego wykształcenia prawniczego. Polityczny nadzór nad adwokaturą ugruntowany został ustawą z dnia 27 czerwca 1950 roku o ustroju adwokatury (Dz.U. 1950, Nr 30, poz. 275). Wprowadzono wtedy obowiązek wykonywania zawodu w zespołach adwokackich. Po tzw. „odwilży” w roku 1956 w adwokaturze nastąpiły krótkotrwałe zmiany. Ustawą z dnia 19 listopada 1956 roku o zmianie ustawy o ustroju adwokatury (Dz.U. 1956 nr 54 poz. 248) wprowadzono m.in. instytucję Zjazdu Adwokatury jako organu samorządu, który nie występował w żadnej ze wcześniejszych ustaw. Przywrócono sądownictwo dyscyplinarne oraz wybory organów izbowych. Niestety ustawą z dnia 5 listopada 1958 roku o zmianie ustawy z dnia 27 czerwca 1950 r. o ustroju adwokatury (Dz.U. Nr 68. 872. 337), przywrócono ograniczenia dla adwokatury ze strony ministra, który mógł np. rozwiązywać rady adwokackie oraz Naczelną Radę Adwokacką, jak również nakazać wszczęcie postepowania dyscyplinarnego wobec każdego adwokata lub aplikanta adwokackiego. W dniu 19 grudnia 1963 roku uchwalono całkiem nową ustawę o ustroju adwokatury (Dz.U. 1963, Nr 57, poz. 309), która była jeszcze bardziej restrykcyjna od wcześniejszej. Ustawą tą, określaną często jako „kagańcową”, zakazano powszechnej wtedy praktyki łączenia zawodu adwokata z wykonywaniem zawodu radcy prawnego w „jednostkach gospodarki uspołecznionej”. Owa ustawa nie zawierała również wyjątków dla wykonywania zawodu w zespole adwokackim. Obecnie Adwokatura funkcjonuje na podstawie ustawy z dnia 16 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze, która była poddawana wielokrotnym nowelizacjom. Adwokatura posiada kodeks etyki adwokackiej i instrumenty w postaci sądownictwa dyscyplinarnego, które umożliwiają samorządowi adwokackiemu dyscyplinowanie i usuwanie z adwokatury osób niespełniających wymaganych kryteriów.

Krótka historia zawodu radcy prawnego

13 grudnia 1961 roku Rada Ministrów wydała uchwałę w sprawie obsługi prawnej przedsiębiorstw państwowych, zjednoczeń oraz banków państwowych (M.P. z 1961 r. nr 96, poz. 406), która nakazywała tym podmiotom korzystanie z usług prawnych wyłącznie radców prawnych zatrudnianych przez te jednostki. Po uchwaleniu w dniu 19 grudnia 1963 nowej restrykcyjnej ustawy o ustroju adwokatury (tzw. ustawy kagańcowej) m.in. pozbawiającej adwokatów prawa świadczenia usług wobec państwowych jednostek gospodarczych, domeną radców prawnych stało się świadczenie usług wobec tych jednostek. W ówczesnym systemie nakazowo-rozdzielczym radca prawny został reprezentantem państwa socjalistycznego i jego prawa wobec dyrekcji jednostki, w której był zatrudniony, nadzorując w niej w interesie społecznym stosowanie prawa. W dniu 6 lipca 1982 uchwalono ustawę o radcach prawnych, która określiła zasady wykonywania obsługi prawnej przez radców prawnych, jej organizację oraz legitymizowała działania samorządu radców prawnych. Dalej jednak wykonywanie zawodu radcy prawnego polegało przede wszystkim na obsłudze prawnej państwowych i spółdzielczych jednostek organizacyjnych, choć z obsługi prawnej świadczonej przez radcę prawnego mogły również organizacje społeczne oraz spółki z udziałem kapitału państwowego, spółdzielczego lub organizacji społecznych. Samorząd radcowski nadal pozostał pozbawiony dwóch ważnych uprawnień: prowadzenia przygotowania do wykonywania zawodu (aplikację organizowały i prowadziły okręgowe komisje arbitrażowe) i podejmowania decyzji w sprawie wpisu na listę radców prawnych (wpis dokonywany był przez prezesa okręgowej komisji arbitrażowej). Następnie uchwalono ustawę z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej, która w art. 24 wymieniała udzielanie pomocy prawnej jako jeden z rodzajów działalności gospodarczej (w rozumieniu tej ustawy), świadczonej na rzecz podmiotów gospodarczych. Zawód radcy prawnego uwolniono od nadzoru Państwowego Arbitrażu Gospodarczego ustawą z dnia 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych przyznającą samorządowi radców prawnych kompetencje do prowadzenia aplikacji oraz dokonywania wpisów i prowadzenia list radców prawnych. Ostatecznie zasadnicze ramy wykonywania zawodu radcy prawnego wyznaczyła ustawa z dnia 22 maja 1997 roku o zmianie ustawy – Prawo o adwokaturze, ustawy o radcach prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 1997 nr 75 poz. 471), która była poprzedzona uchwaloną 2 kwietnia 1997 r. Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, której art. 17 ust. 1 ustanowił gwarancje dla samorządów zawodowych reprezentujących zawody zaufania publicznego.

Wymagania dla radców prawnych

Na listę radców prawnych, zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych może zostać wpisana osoba, która łącznie spełnia następujące warunki:

• ukończyła wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskała tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej;
• korzysta w pełni z praw publicznych;
• ma pełną zdolność do czynności prawnych;
• jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu radcy prawnego;
• odbyła w Rzeczypospolitej Polskiej aplikację radcowską i złożyła egzamin radcowski, z zastrzeżeniem art. 25 ust. 1 i 2 (wyjątki dotyczą osób z tytułami i stopniami naukowymi lub osób z odpowiednim doświadczeniem).

  Na listę adwokatów, zgodnie z art. 65 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku może zostać wpisana osoba, która łącznie spełnia następujące warunki:

• jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu adwokata;
• korzysta w pełni z praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych;
• ukończyła wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskała tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej;
• odbyła w Rzeczypospolitej Polskiej aplikację adwokacką i złożyła egzamin adwokacki, z zastrzeżeniem art. 66 ust. 1 i 2.

Jak widać wymagania stawiane kandydatom do obu zawodów są w zasadzie tożsame.

Uprawnienia – na czym polegają oba te zawody?

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o radcach prawnych świadczenie pomocy prawnej przez radcę prawnego polega w szczególności na udzielaniu porad i konsultacji prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed urzędami i sądami w charakterze pełnomocnika lub obrońcy.” Natomiast zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy prawo o adwokaturze zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami. Zgodnie z art. 4a ustawy o adwokaturze adwokat wykonuje zawód w kancelarii adwokackiej, w zespole adwokackim oraz w jednej z poniższych spółek: · cywilnej lub jawnej, w której wspólnikami są adwokaci, radcowie prawni, rzecznicy patentowi, doradcy podatkowi lub prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2020 r. poz. 823); · partnerskiej, w której partnerami są adwokaci, radcowie prawni, rzecznicy patentowi, doradcy podatkowi lub prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej; · komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, w której komplementariuszami są adwokaci, radcowie prawni, rzecznicy patentowi, doradcy podatkowi lub prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 8 ustawy o radcach prawnych radca prawny wykonuje zawód w ramach stosunku pracy, na podstawie umowy cywilnoprawnej, w kancelarii radcy prawnego oraz w spółce: · cywilnej lub jawnej, w której wspólnikami są radcowie prawni, adwokaci, rzecznicy patentowi, doradcy podatkowi lub prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2020 r. poz. 823); · partnerskiej, w której partnerami są radcowie prawni, adwokaci, rzecznicy patentowi, doradcy podatkowi lub prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej; · komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, w której komplementariuszami są radcowie prawni, adwokaci, rzecznicy patentowi, doradcy podatkowi lub prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej.   Do 2015 roku radcowie prawni nie mogli brać udziału w sprawach karnych w charakterze obrońcy. Aktualnie, jedyną rzeczywistą różnicą pomiędzy adwokatami i radcami prawnymi jest możliwość zatrudnienia radców na umowę o pracę. Radca prawny nie może wtedy jednak brać udziału w sprawach karnych i karnoskarbowych w charakterze obrońcy. Co ciekawe, ograniczenie to nie dotyczy pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych.  

Podsumowanie różnic między radcą prawnym, a adwokatem

  Podsumowując, obecnie różnice między radcami prawnymi, a adwokatami sprowadzają się do: · kolorem żabotów w togach (radcowie prawni posiadają niebieskie żaboty, a adwokaci zielone) · nazwą · przynależnością do 2 odrębnych samorządów zawodowych · możliwością zatrudnienia radców prawnych na umowie o pracę (przy jednoczesnym braku możliwości w tej sytuacji brania udziału w sprawach karnych i karnoskarbowych w charakterze obrońcy) Kryterium wyboru pełnomocnika nie powinien być więc błędny pogląd, że sprawami karnymi zajmują się tylko adwokaci, a sprawami gospodarczymi radcowie prawni. Zdecydowanie trafniejszymi kryteriami mogą być chociażby specjalizacja danej kancelarii, doświadczenie w sprawach danego rodzaju itp.